Genetycznie uwarunkowana choroba objawiająca się nietolerancją glutenu (białko zapasowe znajdujące się w zbożach – pszenicy, jęczmieniu, życie). Nieleczona prowadzi do uszkodzenia kosmków jelitowych – bardzo małych wypustek pokrywających całe jelito, które odpowiedzialne są m.in. za wchłanianie składników odżywczych z pożywienia. Konsekwencją nieleczonej celiakii, czy chorób współistniejących z nią są zaburzenia funkcjonowania prawie wszystkich układów.

Do schorzeń powiązanych z celiakią zalicza się:
– choroby układu krążenia (anemia z niedoboru żelaza),
– choroby układu kostnego (wczesna osteoporoza, reumatoidalne zapalenie stawów, niski wzrost),
– choroby układu nerwowego (autyzm, padaczka, nerwica, schizofrenia, demencja, zaburzenia równowagi),
– choroby układu endokrynologicznego (cukrzyca typu 1, zaburzenia płodności, skłonność do poronień, choroba Hashimoto),
– choroby układu oddechowego (astma, sarkoidoza).

Diagnostyka celiakii obejmuje oznaczenie obecności przeciwciał przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG), endomysium mięśni gładkich (EmA), deaminowanej gliadynie (DGP) oraz poziom przeciwciał klasy IgA. Kolejnym krokiem jest biopsja jelita cienkiego. Pomocnym w procesie diagnostyce choroby trzewnej jest wykonanie badań genetycznych na obecność alleli haplotypów DQ2/ DQ8. Jedynym sposobem skutecznego leczenia celiakii jest ścisłe przestrzeganie diety bezglutenowej przez całe życie.